Liệu pháp miễn dịch – Thắp lên hy vọng mới cho bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn muộn
Ung thư phổi là một trong những căn bệnh ung thư phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao thứ 2 tại Việt Nam. Phẫu thuật, hóa trị hay xạ trị vẫn đóng vai trò chủ đạo trong các phương pháp điều trị song hiệu quả thường bị giới hạn, đặc biệt ở giai đoạn muộn khi tế bào ung thư đã di căn. Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ y học, liệu pháp miễn dịch đã mở ra một bước đột phá mới trong điều trị ung thư nói chung và ung thư phổi nói riêng. Tại Bệnh viện Bãi Cháy, liệu pháp này đang được triển khai và mở ra cơ hội cải thiện chất lượng cuộc sống, tuổi thọ cho nhiều bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn muộn.
Theo thống kê của tổ chức ung thư toàn cầu Globocan, mỗi năm tại Việt Nam ghi nhận gần 25.000 ca mắc ung thư phổi mới và 22.500 ca tử vong. Tỉ lệ mắc ung thư phổi cao thứ hai, chỉ sau ung thư gan. Đáng nói, hiện chỉ có 25% -30% người bệnh được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Điều này làm giảm hiệu quả điều trị và tăng chi phí điều trị.
Các yếu tố nguy cơ của bệnh gồm hút thuốc chủ động, hút thuốc lá bị động, ô nhiễm môi trường, chế độ ăn sinh hoạt, tuổi (tỷ lệ mắc ung thư tăng theo tuổi)…Trong đó, thuốc lá là nguyên nhân chính gây ra 90% trường hợp ung thư phổi. Người hút thuốc lá có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn khoảng 20 lần so với người không hút thuốc lá. Một số người có yếu tố di truyền sẽ càng dễ bị ung thư phổi nếu hút thuốc.
Hiện tại, bên cạnh phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, Bệnh viện Bãi Cháy đã thực hiện các phương pháp điều trị mới như miễn dịch, trúng đích. Khác với các phương pháp điều trị truyền thống, liệu pháp miễn dịch tập trung vào việc “đánh thức” hệ miễn dịch của chính cơ thể để nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư – những kẻ vốn có khả năng ngụy trang tinh vi để trốn tránh sự phát hiện của tế bào T.
Bác sĩ CKI Mai Tuấn Hưng – Phó Trưởng khoa Ung bướu 2, Bệnh viện Bãi Cháy, đây là một bước tiến lớn trong lĩnh vực ung thư học cho biết: “Thứ nhất, liệu pháp miễn dịch đáp ứng điều trị bền vững. Đây được xem là ưu điểm mang tính bước ngoặt của liệu pháp miễn dịch. Trong khi hóa trị hoặc xạ trị cho hiệu quả nhanh nhưng đáp ứng ngắn hạn, ung thư dễ tái phát sau khi ngừng điều trị thì liệu pháp miễn dịch có khả năng tạo ra đáp ứng kéo dài. Khi hệ thống miễn dịch được “huấn luyện” để nhận diện tế bào ung thư, nó sẽ hình thành trí nhớ miễn dịch (immune memory). Nhờ đó, ngay cả khi đã ngừng thuốc, hệ miễn dịch vẫn có thể tiếp tục kiểm soát, tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại, giúp duy trì tình trạng lui bệnh ổn định trong thời gian dài, thậm chí nhiều năm - điều hiếm gặp trước đây ở bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn muộn.
Thứ hai là Tính đặc hiệu cao và ít tác dụng phụ hơn: Hóa trị và xạ trị là các phương pháp tiêu diệt tế bào không chọn lọc, tác động lên tất cả các tế bào có tốc độ phân chia nhanh, bao gồm cả tế bào ung thư và tế bào lành. Do đó, người bệnh thường gặp các tác dụng phụ toàn thân như rụng tóc, buồn nôn, tiêu chảy, giảm bạch cầu, thiếu máu...
Ngược lại, liệu pháp miễn dịch hoạt động thông qua việc tăng cường hoặc khôi phục khả năng nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư của hệ miễn dịch, tác động đặc hiệu vào các cơ chế tương tác giữa tế bào T và tế bào ung thư. Nhờ đó, liệu pháp miễn dịch thường không gây ra các tác dụng phụ cổ điển của hóa trị, mặc dù vẫn có thể xuất hiện một số phản ứng tự miễn cần được theo dõi và kiểm soát lâm sàngThứ ba là Cải thiện tiên lượng ở giai đoạn muộn: Trước khi liệu pháp miễn dịch ra đời, tiên lượng của bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) giai đoạn di căn hoặc tái phát thường rất dè dặt. Ngày nay, liệu pháp miễn dịch dù sử dụng đơn trị hay kết hợp với hóa trị đã trở thành tiêu chuẩn “điều trị đầu tay”cho nhiều nhóm bệnh nhân. Các nghiên cứu lâm sàng và thực tế điều trị cho thấy, phương pháp này cải thiện đáng kể thời gian sống còn toàn bộ và chất lượng cuộc sống so với điều trị hóa trị đơn thuần.
Có thể thấy, điểm ưu việt của liệu pháp miễn dịch không chỉ nằm ở hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư mà còn ở khả năng giúp cơ thể tự tạo “trí nhớ miễn dịch”, mang lại hiệu quả bền vững - điều mà trước đây hiếm có phương pháp nào đạt được. Bên cạnh đó, nhờ cơ chế tác động chọn lọc, phương pháp này giúp người bệnh hạn chế được nhiều tác dụng phụ nặng nề, nâng cao chất lượng cuộc sống trong quá trình điều trị. Với những bệnh nhân giai đoạn muộn, khi cơ hội điều trị bằng hóa trị hoặc xạ trị không còn nhiều, liệu pháp miễn dịch đang trở thành một “chìa khóa mới” mở ra hy vọng kéo dài thời gian sống và duy trì thể trạng tốt hơn.”
Khi bệnh nhân được chuẩn đoán xác định và có chỉ định điều trị, sẽ được các bác sĩ ung bướu tư vấn chi tiết cụ thể về pháp đồ điều trị
Tại Bệnh viện Bãi Cháy, liệu pháp miễn dịch được triển khai bài bản, đồng bộ và đang dần mở rộng phạm vi áp dụng. Hiện bệnh viện đang điều trị miễn dịch cho cả hai nhóm bệnh nhân: ung thư phổi tế bào nhỏ và ung thư phổi không tế bào nhỏ. Quy trình điều trị được thiết kế tối giản để đảm bảo bệnh nhân có thể tiếp cận dễ dàng, an toàn và thuận tiện nhất.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, bác sĩ CKI Mai Tuấn Hưng – Phó Trưởng khoa Ung bướu 2, Bệnh viện Bãi Cháy cho biết: “Về quy trình điều trị thì rất đơn giản. Khi bệnh nhân được chuẩn đoán xác định và có chỉ định điều trị, sẽ được các bác sĩ ung bướu tư vấn chi tiết cụ thể về pháp đồ điều trị, các ưu nhược điểm, chi phí điều trị và lợi ích vượt trội của phác đồ. Khi bệnh nhân và gia đình đồng ý điều trị, các bác sĩ sẽ hoàn thành hồ sơ chỉ định thuốc để bệnh nhân có thể bắt đầu điều trị. Tại Bệnh viện Bạch Cháy, Bệnh viện rất vinh dự được Bộ Y tế đồng ý tham gia vào chương trình quỹ Ngày Mai Tươi Sáng để hỗ trợ chi phí điều trị miễn dịch cho người bệnh, qua đó giúp cho nhiều bệnh nhân tiếp cận được với điều trị miễn dịch hơn. Bệnh viện cũng đã tiếp nhận điều trị được khoảng 10 bệnh nhân. Điều trị miễn dịch bước đầu thu được, đáp ứng điều trị tương đối tốt.”
Việc tham gia chương trình “Quỹ Ngày Mai Tươi Sáng” của Bộ Y tế là một bước tiến đáng kể, góp phần tạo điều kiện để nhiều bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn có thể tiếp cận với các loại thuốc miễn dịch đắt đỏ – vốn là rào cản lớn trong điều trị ung thư hiện nay. Nhờ sự đồng hành của các chương trình hỗ trợ, cùng với đội ngũ bác sĩ ung bướu giàu kinh nghiệm, Bệnh viện Bãi Cháy đang trở thành một trong những đơn vị y tế tuyến tỉnh tiên phong trong việc ứng dụng liệu pháp miễn dịch, mang lại cơ hội sống cho nhiều bệnh nhân ngay tại địa phương, mà không cần phải di chuyển lên các bệnh viện tuyến trung ương.
Tuy nhiên, điều trị miễn dịch không phải là một hành trình ngắn và cũng không thể đạt kết quả tối ưu nếu người bệnh thiếu sự hợp tác chặt chẽ với bác sĩ. Việc theo dõi định kỳ, kiểm soát tác dụng phụ và duy trì lối sống khoa học là những yếu tố quan trọng giúp đảm bảo hiệu quả điều trị lâu dài.
Những lưu ý quan trọng cho người bệnh trong quá trình điều trị miễn dịch ung thư phổi. Thứ nhất, bệnh nhân cần theo dõi định kỳ và trao đổi thường xuyên với bác sĩ điều trị. Bệnh nhân cần tái khám đúng hẹn để kiểm tra lâm sàng và làm xét nghiệm đầy đủ theo chỉ định của bác sĩ. Bệnh nhân cần báo ngay cho bác sĩ mọi triệu chứng bất thường, dù nhẹ như ho, khan, mệt mỏi, tiêu chảy, phát ban.
Thứ hai, bệnh nhân cần biết và phòng ngừa tác dụng phụ. Các cơ quan thường bị ảnh hưởng là phổi thì có thể gặp viêm phổi kẽ, trên đường ruột thì có thể gặp viêm ruột, trên gan có thể gặp viêm gan, trên da thì bệnh nhân có thể nổi mẩn ngứa, mẩn đỏ. Với tuyến nội tiết như tuyến giáp, tuyến thượng thận thì có thể gặp các tác dụng phụ như suy tuyến giáp, suy tuyến thượng thận. Bệnh nhân không tự ý dùng thuốc, đặc biệt là những thuốc chống viêm hay kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Thứ ba, bệnh nhân cần có chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng. Bệnh nhân uống đủ nước, ăn cân đối, tránh bia, rượu, không hút thuốc. Bệnh nhân cần được nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, giữ tinh thần tích cực, theo dõi sau điều trị một số tác dụng phụ có thể xuất hiện sau khi ngừng thuốc nhiều tuần hoặc nhiều tháng, cần tái khám định kỳ đúng theo chỉ định.