Ung thư da – Phát hiện sớm, điều trị kịp thời để cải thiện chất lượng cuộc sống và tuổi thọ
Ung thư da là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất trên thế giới, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Ung thư da có thể điều trị khỏi nếu phát hiện sớm. Nhận biết nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và phương pháp điều trị sẽ giúp người bệnh chủ động thăm khám, bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa bệnh.
Ung thư da và nguyên nhân bệnh
Ung thư da (không kể ung thư hắc tố) là các ung thư xuất phát từ biểu mô da che phủ mặt ngoài cơ thể, gồm nhiều lớp tế bào. Lớp tế bào đáy sinh ra ung thư tế bào đáy, lớp tế bào vảy sinh ra ung thư biểu mô vảy. Các tuyến phụ thuộc của da như tuyến mồ hôi, tuyến bã sinh ra ung thư tuyến mồ hôi, tuyến bã…
Ung thư da có hai dạng chính là Ung thư da hắc tố (Melanoma) – có mức độ ác tính, nguy hiểm cao nhất. Ung thư da không kể hắc tố (không Melanoma) - Ung thư biểu mô tế bào đáy và ung thư biểu mô tế bào vảy là 2 loại ung thư da thường mắc phải.
Ung thư da thường gặp ở nam nhiều hơn nữ, người da trắng và chủ yếu ở người già. Bệnh thường xuất hiện ở vùng da hở đầu mặt cổ với tỷ lệ 90%. Tỷ lệ mắc ung thư da ở Việt Nam vào khoảng 2,9 - 4,5/ 100.000 dân. Ung thư da nếu được phát hiện sớm có thể điều trị khỏi bệnh hoàn toàn.
Những tổn thương do ung thư da trước và sau phẫu thuật điều trị
Nguyên nhân gây bệnh ung thư da có thể do da tiếp xúc với các tia phóng xạ (bức xạ cực tím từ tia nắng mặt trời và các đèn phát tia tử ngoại – hồ quang các-bon, thủy ngân…), bức xạ ion hóa… Một số hội chứng di truyền làm tăng nguy cơ mắc ung thư da như bệnh xơ da nhiễm sắc, hội chứng tế bào đáy dạng nơ - vi, hội chứng Gardner, hội chứng Torres…Việc tiếp xúc với các hóa chất làm tăng nguy cơ ung thư da như Arsen, nhựa đường, nhựa than đá, dầu nhờn, thuốc diệt cỏ…
Dấu hiệu, triệu chứng, biến chứng của ung thư da
Dấu hiệu, triệu chứng biểu hiện khác nhau ở từng loại ung thư da. Đối với ung thư da biểu mô tế bào vảy, thường gặp ở vùng mũi, má, thái dương, mặt. Bệnh khởi đầu là vết loét nhỏ, đáy nhẵn, bờ nông, mặt đáy giãn mao mạch, đóng vảy mỏng, có thể nhiễm màu đen (dễ nhầm với ung thư hắc tố); Vết loét thường xuất phát từ nốt ruồi, mụn cơm và nốt xơ da nhiễm sắc. Vết loét thường phát triển chậm, có bờ đều lan và phá hủy theo bề mặt da, ít xâm lấn sâu; Một số trường hợp loét sâu để lộ bội nhiễm, xương mặt, nề đỏ xung quanh;… Ung thư da tế bào đáy thường không di căn hạch và không di căn xa.
Ung thư da biểu mô tế bào vảy thường gặp ở vùng da đầu, Ung thư xuất phát trên nền sẹo cũ, như sẹo bỏng. Khối u sần sùi, bề mặt mủn nát, dễ chảy máu, tiến triển nhanh, lan và loét theo bề mặt nông, có thể xâm lấn vào xương sọ, bội nhiễm và biến dạng trầm trọng. Ung thư tế bào vảy thường di căn hạch khu vực như: Vùng chẩm, vùng cổ, hạch dưới cằm, hạch trước tai, dưới hàm (hạch di căn thường chắc, to, đơn độc hoặc dính thành đám, hạch cố định hoặc di động).
Ung thư các tuyến phụ thuộc da như tuyến mồ hôi, tuyến bãi… dễ nhầm với ung thư phần mềm do thường nằm dưới mặt da, đẩy lồi da lên cao. Khối u dính, chắc, di động hạn chế kèm đau và nề đỏ. U phát triển xâm lấn xuống lớp sâu vào cơ và xương nhanh.
Ung thư hắc tố đặc trưng bởi các vết sưng màu nâu hoặc đốm, trông giống như nốt ruồi bình thường nhưng hình dạng tương đối bất thường
Ung thư da biểu mô tế bào vảy thường tiến triển nhanh, loét lan theo bề mặt nông, có thể xâm lấn vào xương sọ, bội nhiễm và biến dạng trầm trọng. Ung thư da biểu mô tế bào đáy có thể lan và phá hủy theo bề mặt da, ít xâm lấn sâu, một số trường hợp loét sâu để lộ bội nhiễm, xương mặt, nề đỏ xung quanh…
Phương pháp điều trị ung thư da
Dựa vào loại mô bệnh học, mức độ lan rộng, vị trí u và giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Khoảng 80% trường hợp ung thư da được điều trị bằng phẫu thuật theo nguyên tắc lấy u đủ rộng, đảm bảo diện cắt xung quanh không còn tế bào ung thư. Phẫu thuật cần cân nhắc kỹ các yếu tố: Vị trí, kích thước, mức độ thâm nhiễm, bề rộng của khối u, vấn đề thẩm mỹ chỉ là thứ yếu.
Người bệnh hồi phục sức khỏe tốt sau phẫu thuật điều trị ung thư da tại Bệnh viện Bãi Cháy
Ung thư da có thể điều trị khỏi bệnh hoàn toàn nếu được chẩn đoán và điều trị ở giai đoạn sớm, nhất là với ung thư tế bào đáy và ung thư tế bào vảy là hai loại ung thư có tốc độ phát triển chậm, tiên lượng điều trị tốt. Tại Bệnh viện Bãi Cháy, các bác sĩ ứng dụng chuyên sâu phẫu thuật Mohs điều trị hiệu quả ung thư da, giúp bệnh nhân phục hồi nhanh, đảm bảo tính thẩm mỹ, giảm nguy cơ tái phát, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Trước đây, có nhiều phương pháp điều trị được sử dụng cho ung thư da tế bào đáy và tế bào vảy, bao gồm việc sử dụng kem bôi, phẫu thuật lạnh, đốt điện và nạo, liệu pháp quang đông, sử dụng thuốc uống. Tuy nhiên, các phương pháp này vẫn gặp những hạn chế như không thể loại bỏ hoàn các tế bào ung thư với các tổn thương sâu, bề mặt rộng, nguy cơ tái phát cao. Vì vậỵ, khi phẫu thuật Mohs được công bố vào những năm 1930 được đánh giá là phương pháp điều trị tiên tiến, phổ biến ở các nước phát triển bởi những ưu điểm nổi trội hơn các phương pháp trước đó như: loại bỏ các tế bào ung thư một cách chính xác, hiệu quả cao, bảo tồn tối đa các mô, tổ chức da lành khỏe, kiểm soát hiệu quả các tổn thương ác tính, giảm tỷ lệ tái phát.
Nhiều năm qua, Bệnh viện Bãi Cháy đã thực hiện phẫu thuật Mohs điều trị ung thư da dựa vào xét nghiệm sinh thiết tức thì trong mổ. Bác sĩ Đoàn Huy Tuyền – Khoa Ung bướu 2 cho biết: “Phẫu thuật Mohs là một phương pháp tiên tiến, áp dụng phổ biến trong điều trị tổn thương do ung thư da bằng cách loại bỏ từng lớp mô nhỏ tại vùng tổn thương và kiểm tra dưới kính hiển vi để đảm bảo loại bỏ hoàn toàn tế bào ung thư trước khi đóng vết mổ. Với các khối u nhỏ sau khi cắt bỏ u đủ tiêu chuẩn có thể đóng kín vết mổ ngay. Tuy nhiên với các u lớn cộng với ở các vị trí đặc biệt ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng như mắt, mí mắt, mũi, môi, tai, da đầu, ngón tay, ngón chân hoặc bộ phận sinh dục, phẫu thuật viên cần có thiết kế vạt tái tạo cho thích hợp.
Ngoài ra, Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Bãi Cháy có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị triển khai các phương pháp điều trị ung thư da như hóa trị, xạ trị. Trong đó, xạ trị với ung thư biểu mô tế bào đáy nhằm ngăn chặn tái phát tại chỗ, tại vùng. Ung thư da có độ ác tính mô học cao được chỉ định hóa trị trước phẫu thuật; hóa trị sau mổ nhằm giảm khả năng di căn và tái phát. Trường hợp không thể phẫu thuật do ung thư lan rộng, hóa trị đơn thuần hoặc phối hợp với xạ trị nhằm giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng sống.
Để phòng ngừa ung thư da, người dân cần chủ động bảo vệ da khỏi tia UV, thường xuyên quan sát những thay đổi bất thường trên da như: Xuất hiện nốt ruồi mới hoặc thay đổi về kích thước, màu sắc, bờ viền của nốt ruồi cũ; Tổn thương da loét lâu không lành, dễ chảy máu; Nốt da bất thường, bề mặt gồ ghề, loang lổ nhiều màu; Vùng da ngứa, đau, rát hoặc chảy dịch bất thường. Cần đi khám chuyên khoa da liễu – ung bướu sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
MT